Quos nisi redarguimus, omnis virtus, omne decus, omnis vera laus deserenda est. Sed eum qui audiebant, quoad poterant, defendebant sententiam suam. Fatebuntur Stoici haec omnia dicta esse praeclare, neque eam causam Zenoni desciscendi fuisse. Quis est autem dignus nomine hominis, qui unum diem totum velit esse in genere isto voluptatis? Ad eos igitur converte[1] te, quaeso. Duo Reges: constructio interrete. An est aliquid per se ipsum flagitiosum, etiamsi nulla comitetur infamia? Quid ad utilitatem tantae pecuniae? Duo enim genera quae erant, fecit tria. Et quod est munus, quod opus sapientiae? Sed in rebus apertissimis nimium longi sumus.

Quem Tiberina descensio festo illo die tanto gaudio affecit, quanto L. Quid enim dicis omne animal, simul atque sit ortum, applicatum esse ad se diligendum esseque in se conservando occupatum? Saepe ab Aristotele, a Theophrasto mirabiliter est laudata per se ipsa rerum scientia.

Quaesita enim virtus est, non quae relinqueret naturam, sed quae tueretur. Totum autem id externum est, et quod externum, id in casu est. Verum enim diceret, idque Socratem, qui voluptatem nullo loco numerat, audio dicentem, cibi condimentum esse famem, potionis sitim. De malis autem et bonis ab iis animalibus, quae nondum depravata sint, ait optime iudicari. Qui autem diffidet perpetuitati bonorum suorum, timeat necesse est, ne aliquando amissis illis sit miser. Atqui reperies, inquit, in hoc quidem pertinacem; Quodcumque in mentem incideret, et quodcumque tamquam occurreret.

Quam ob rem tandem, inquit, non satisfacit? Dolere malum est: in crucem qui agitur, beatus esse non potest. Is hoc melior, quam Pyrrho, quod aliquod genus appetendi dedit, deterior quam ceteri, quod penitus a natura recessit. Idemne, quod iucunde? Nihil minus, contraque illa hereditate dives ob eamque rem laetus. Quae tamen a te agetur non melior, quam illae sunt, quas interdum optines. Sin autem eos non probabat, quid attinuit cum iis, quibuscum re concinebat, verbis discrepare? Videmusne ut pueri ne verberibus quidem a contemplandis rebus perquirendisque deterreantur?

Cur post Tarentum ad Archytam? Varietates autem iniurasque fortunae facile veteres philosophorum praeceptis instituta vita superabat?

Sed memento te, quae nos sentiamus, omnia probare, nisi quod verbis aliter utamur, mihi autem vestrorum nihil probari. Omnium enim rerum principia parva sunt, sed suis progressionibus usa augentur nec sine causa; Non pugnem cum homine, cur tantum habeat in natura boni; Audax negotium, dicerem impudens, nisi hoc institutum postea translatum ad philosophos nostros esset. Immo sit sane nihil melius, inquam-nondum[2] enim id quaero-, num propterea idem voluptas est, quod, ut ita dicam, indolentia? Simul atque natum animal est, gaudet voluptate et eam appetit ut bonum, aspernatur dolorem ut malum. Ut enim consuetudo loquitur, id solum dicitur honestum, quod est populari fama gloriosum. Post enim Chrysippum eum non sane est disputatum. Quoniam, si dis placet, ab Epicuro loqui discimus. Magni enim aestimabat pecuniam non modo non contra leges, sed etiam legibus partam.

Nec vero pietas adversus deos nec quanta iis gratia debeatur sine explicatione naturae intellegi potest. Dic in quovis conventu te omnia facere, ne doleas. Cur post Tarentum ad Archytam? Varietates autem iniurasque fortunae facile veteres philosophorum praeceptis instituta vita superabat. Hoc enim identidem dicitis, non intellegere nos quam dicatis voluptatem[3]. Quia, si mala sunt, is, qui erit in iis, beatus non erit. Verba tu fingas et ea dicas, quae non sentias? Non ergo Epicurus ineruditus, sed ii indocti, qui, quae pueros non didicisse turpe est, ea putant usque ad senectutem esse discenda. Minime id quidem, inquam, alienum, multumque ad ea, quae quaerimus, explicatio tua ista profecerit. Semper enim ita adsumit aliquid, ut ea, quae prima dederit, non deserat. De quibus etsi a Chrysippo maxime est elaboratum, tamen a Zenone minus multo quam ab antiquis.

Ut scias me intellegere, primum idem esse dico voluptatem, quod ille don. Magni enim aestimabat pecuniam non modo non contra leges, sed etiam legibus partam.


  1. Non pugnem cum homine, cur tantum habeat in natura boni. ↩︎

  2. Cur post Tarentum ad Archytam. ↩︎

  3. De quibus etsi a Chrysippo maxime est elaboratum. ↩︎